Podcast: Nabijheid en vrijheidsbeperkende maatregelen

"We vertrekken vanuit het idee: een patiënt in crisis laat je niet alleen. Je isoleert niet, je biedt net nabijheid. Eerder een time-in dan een time-out."

Museum Dr. Guislain ging recent in gesprek met Tom Bogaert, stafmedewerker zorgbeleid bij Zorggroep Guislain, over de rol en toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in de hedendaagse psychiatrie. In een tijd waarin discussies over machtsverhoudingen net zo oud zijn als de psychiatrie zelf, staat de benadering van Zorggroep Guislain garant voor een herwaardering van de menselijke maat in crisissituaties.  Deze podcast stoffeert deze innoverende aanpak. 

Een visievorming die de patiënt centraal stelt

Zorggroep Guislain vertrekt vanuit een mensgerichte visie: zelfs in acute crisismomenten staat de betrokkenheid van de patiënt centraal. Het uitgangspunt is duidelijk: een patiënt in crisis dient geen geïsoleerd experiment te worden, maar verdient juist nabijheid en begrip. Zoals Tom Bogaert treffend verwoordde, gaat het om een time-in in plaats van een time-out. Deze gedachte weerspiegelt een fundamentele verschuiving in de manier waarop vrijheidsbeperkende maatregelen worden benaderd.

In plaats van puur op beperkingen te focussen, richt de organisatie zich op het creëren van een ondersteunende omgeving waarin de patiënt actief wordt betrokken bij het zorgproces. Dit betekent dat iedere vorm van dwang – indien onvervangbaar – altijd nauwkeurig gemotiveerd en kritisch geëvalueerd dient te worden. Het uitgangspunt is helder: "Dwang kan tot goede zorg behoren, maar je moet het altijd kunnen motiveren en kritisch benaderen."

Deze benadering benadrukt dat dwang niet het einddoel is, maar een eventueel noodzakelijke, tijdelijk hulpmiddel dat altijd onderhevig moet zijn aan reflectie en verbetering.

Praktische invulling en patiëntparticipatie

Zorggroep Guislain’s visie vertaalt zich in concrete werkwijzen:

• Nabijheid in plaats van isolatie: In crisissituaties wordt er expliciet gekozen voor een time-in aanpak. Dit houdt in dat patiënten niet alleen worden gelaten, maar dat zorgverleners hen intensief begeleiden – met aandacht voor hun emoties, noden en individuele context.
• Motiverende interventies: Iedere maatregel, zeker wanneer er sprake is van vrijheidsbeperking, dient vergezeld te gaan van een heldere en door de patiënt herkenbare motivatie. Dit versterkt het vertrouwen en geeft de patiënt een gevoel van regie, zelfs in moeilijke momenten.
• Kritisch en reflectief beleid: Het beleid is niet statisch. Er is continue aandacht voor evaluatie en verbetering van de toegepaste interventies. Het doel is niet om dwang als vanzelfsprekend instrument te omarmen, maar dit alleen in te zetten wanneer het onmisbaar is voor de veiligheid en het herstel van de patiënt.
• Patiëntparticipatie: Door de patiënt actief te betrekken in het besluitvormingsproces, wordt de eigen regie zoveel mogelijk gehandhaafd. Dit betekent dat de zorgrelatie open en gelijkwaardig is – met ruimte voor dialoog over de noodzaak en de uitvoering van vrijheidsbeperkende maatregelen.